ارتفاعات مهم استان با توجه به وضعیت چینه شناسى قم، استان قم در خط القعر استان هاى مجاور واقع شده است که وجود ارتفاعات در قسمت جنوب و جنوب غربى باعث پیدایش آب و هواى نیمه مرطوب و کوهستانى و روستاهاى سرسبز گشته است. از مهم ترین ارتفاعات استان میتوان به کوه سخت حصار، کوه آله، کوخ تخت سرحوض، کوه کلاه قاضى، کوه خضر، کوه دو برادران، کوه ولیجا، کوه گلستانى و کوه آقانظر اشاره کرد و کوه هاى دیگرى هم در اطراف قم قرار گرفته اند که داراى ارتفاع چندانى نمیباشند و عبارتند از : کوه تیره، کوه کرمجگان، کوه وشنوه، و کوه فردو.
نواحى کوهستانى این نوع خاص اکوسیستم را عمدتا در نواحى جنوب و جنوب غربى استان میتوان یافت و به طور کلى این نواحى ارتفاع بیش از 1500 متر از سطح دریا را شامل میشود و بیشترین حجم بارش استان در این مناطق بوده و منشا جریان رودهاى فصلى و در واقع پایگاه تمرکز جمعیت روستایى استان میباشد. پوشش گیاهى منطقه تقریبا غنى و به صورت پوشش است کوهستانى است و درختچه هاى بادام کوهى، ازگیل و پسته وحشى از شاخص هاى گیاهى این مناطق بشمار میرود. از جانواران منطقه میتوان به : کل و بز، گربه وحشى، گرگ، شغال، روباه، تشى، خوک وحشى و... و پرندگانى نظیر شکاری ها و برخى پرندگان پاسرى فرم اشاره کرد مانند: عقاب دشتى، دلیجه، شاهین، کرکس، انواع گنجشک و... از مهم ترین نوحى کوهستانى استان میتوان به منطقه شکار ممنوع پلنگ دره اشاره کرد که با وسعتى معادل 36،000 هکتار در جنوب غربى قم در 50 کیلومترى این شهرستان قرار دارد. وجود ارتفاعاتى از جمله کوه آله و سخت حصار از ویژگ هاى توپوگرافى منطقه محسوب میشود و وجود چشمه سارهاى فراوان و مناظر طبیعى زیبا از ویژگی هاى تفرجى منطقه بحساب میآید. پوشش گیاهى مناسب که از شاخص ترین گونه ها میتوان به انواع گرامینه ها، گز- بادام کوهى (بادامچه) گون- کلاه میرحسن اشاره کرد و تنوع جانورى مناسب از قبیل : کبک- تیهو- بلدرچین- کل و بز- قوچ و میش- گرگ- گراز- شغال و روباه از پارامترهایى است که در صورتى که مورد محافظت قرار گیرند میتواند در زمره مناطق خوب کشور باشد. این منطقه در آینده اى بسیار نزدیک به منطقه حفاظت شده تبدیل خواهد شد.
نواحى مرتعى و دامنه ها این نواحى در جنوب و جنوب غربى استان و در پاى ارتفاعات ذکر شده قرار دارد و جنس آن بیشتر از رسوبات ریز دانه و مخروط افکنه هاى بزرک و کوچک است و پوشش گیاهى مرتعى منطقه با وسعتى حدود نهصد هزار هکتار شامل 2 درصد مراتع درجه یک، 8 درصد مراتع درجه دو، 24 درصد مراتع درجه سه، و 66 درصد مراتع درجه چهار میباشد. گونه هاى گیاهى با توجه به شرایط اقلیمى منطقه شامل: انواع گرامینه ها، درمنه، کله میر حسن، کنگر، گون، ریواس، تاغ، گز و شیرین بیان را میتوان نام برد. این مناطق زیستگاه مناسبى براى جانورانى نظیر: آهو، قوچ و میش، خرگوش و پرندگانى نظیر کبک و تیهو و انواع خزندگان مانند: مار، انواع مارمولک، بزمجه و لاک پشت میباشد.
ناهمواری های استان با توجه به شکل 6، ناهمواری های استان را می توان به سه دسته تقسیم کرد: الف – نواحی کوهستانی ب – نواحی پایکوهی پ – دشت ها ت – غارها استان قم در قلمرو کویر مرکزی ایران واقع شده است و بین 900 تا 1500 متر از سطح دریای آزاد ارتفاع دارد. مناطق دشتی استان قم با شیب ملایمی با شیب ملایمی از غرب شرق به سمت منطقه کویر مرکزی گسترش می یابد رسوبات نرم و قابل نفوذ ابتدای این دشت، خاک و سفره آب های زیر زمینی مناسبی را در یک مکان پدید آورده است. برخی از نواحی استان قم که به طور مشخص در جنوب شرقی استان تهران واقع شده است و ارتفاعی کمتر از 900 متر دارد به دلیل ارتفاع اندک، بارش ناچیز، اقلیم نامساعد و زمین های شور بخشی از کویر مرکزی ایران به شمار می رود و از نظر استفاده از زمین مطلوبیت چندانی ندارد، به همین دلیل خالی از جمعیت است و به حاشیه دریاچه نمک یا مسیله معروف و از نظر جاذبه های جهانگردی کویری بسیار جالب توجه است. ارتفاعات استان از قم دنباله رشته کوه های مرکزی ایران است که قسمتی از آن از الونه شروع شده است و امتداد آن تقریباً موازی کوه های زاگرس است که به بلوچستان ختم می شود ارتفاعات محدوده استان قم عمدتاً بخشی از کوهستان اردهال را در بر می گیرد. کوهستان اردهال در شهرستان قم، کاشان و محلات واقع شده است و قسمت جنوب استان قم را در بر می گیرد و مهم ترین ارتفاعات آن کوه پلنگ آبی، کوه خشک، کوه سلطان سعد شاه، کوه دارها است. این کوهستان در حقیقت دنباله شمالی کوهستان کرکس محسوب می گردد، از سوی شرق به جاده قم – کاشان، از جنوب به جاده کاشان – ورکان، از غرب به جاده اصفهان به قم و از شمال به دامنه های مشرف به شهرستان قم محدود می شود و ناحیه های نیزار، راونج، کهک و قنوات را در بر می گیرد.
الف – نواحی کوهستانی: این نواحی بیش از 2500 متر از سطح دریاها ارتفاع دارند و اغلب در جنوب و غرب استان واقع اند و به علت جذب رطوبت و دمای پایین تر دارای اهمیت بسیاری هستند. 1 – ارتفاعات جنوب: در جنوب استان ارتفاعات اردهال قرار دارد که دارای قللی با ارتفاع بیش از 3000 متر است. بلندترین نقطه استان کوه غلیق است که در میان ارتفاعات اردهال با ارتفاع 3176 متر قرار دارد. کوه های بلند دیگر این ارتفاعات عبارت است از: کوه لارها، کوه کرک، کوه پلنگ آبی، کوه مامو، کوه پلنگ آبی و کوه مامو جز 16 ارتفاعات اردهال می باشد و در جنوب غرب استان قم قرار دارد، کوه سلطان سعد شاه و کوه کلاه قاضی نیز در جنوب قم قرار دارد. کوه لارها: این کوه در 51 کیلومتری جنوب قم و در شمال روستای رهق قرار گرفته است و 3109 متر ارتفاع دارد. رودخانه وشنوه قسمت عمده ای از آب خود را از این کوه می گیرد. کوه لارها از شمال به کوه سلطان سعدشاه و از جنوب غربی به کوه گرک متصل می شود. کوه سلطان سعد شاه: این کوه در 46 کیلومتری جنوب قم و در جنوب روستای خاوه قرار گرفته و 2930 متر ارتفاع دارد. این کوه از جنوب به کوه لارها متصل است و رودخانه های فردو و وشنوه از آن سرچشمه می گیرد. کوه کلاه قاضی: این کوه در جنوب قم و در طرف قبله قرار دارد، همه سنگ آن کوه از گچ تشکیل شده است و گچ شهر قم از این کوه تامین می شود. چون دارای گچ سفید مرغوبی است. 2 – ارتفاعات غرب: در غرب استان قم، دامنه های شرقی ارتفاعات مشرف به تفرش قرار دارد که بعضی از قله های آن در استان، دارای بیش از 2500 متر ارتفاع هستند؛ مانند: کوه خاکو با ارتفاع 2600متر. 3 - ارتفاعات جنوب غرب: در جنوب غرب استان قم، ارتفاعاتی با بیش از 2500 متر ارتفاع وجود دارند؛ مانند: کوه پلنگ آبی (3154) متر که جزء اتفاعات اردهال می باشد، کوه سخت حصار (2756) متر، کوه خشک (2777 متر) و کوه یزدان. کوه پلنگ آبی: این کوه در 48 کیلومتری جنوب غربی قم و در 8 کیلومتری جنوب غربی روستای کرمجگان واقع شده و دارای 3154 متر ارتفاع است. رودخانه های راونج، دره باغ و ازنا از این کوه سرچشه می گیرند. این کوه ا ز شمال به کوه مامو و از شرق به ارتفاعات غلیق متصل متصل می شود. کوه خشک: این کوه در 54 کیلومتری جنوب غربی قم و در جنوب روستای سنجگان قرار گرفته است و 2777 متر ارتفاع دارد. این کوه سرچشمه رودخانه های زواریان و سلمان است. خط آهن قم – اراک از دامنه های شرقی و جنوبی این کوه می گذرد. کوه یزدان: این کوه در جنوب غربی قم واقع است، دارای چندین چشمه است ولی قابل زراعت نیست و گیاه ریواس نیز در این کوه می روید و تاریخ گفته شده در زمانی که ایل اشعری وارد این شهر شدند حاکم این مکان که منزل او در مزرعه ابرستجان بوده اسمش یزدان فاذار بوده و این کوه مرتع مخصوص حیوانات او بوده به این خاطر این کوه به نام کوه یزدان است. 4 – ارتفاعات اطراف شهر قم: کوه های اطراف شهر قم نسبتاً کم ارتفاع اند؛ برای مثال در شمال غربی شهر قم کوه نمک و در غرب این شهر کمر کوه با ارتفاع 1609 متر واقع شده اند و هم چنین در شرق آن کوه دو برادران و در جنوب شرق کوه خضر قرار دارد. کوه دو برادران: در شرق قم واقع است. هیچ چشمه ای ندارد و نزدیک کوه خضر است. و شکل این کوه، دو کوه است که به یکدیگر چسبیده و اتفاع و شکل هر دو مثل همدیگر است که گویا معمار با قرینه و قاعده هر دو را مثل هم بنا کرده است. کوه خضر: در جنوب شرقی شهر قم واقع است. در بالای آن کوه مسجد چهار صفه قرار دارد. مردم قم برای زیارت به آن مسجد می روند و می گویند که حضرت خضر یک مدتی در این کوه زندگی می کرده است و جای پای این حضرت در روی کوه قرار دارد.
ب – نواحی پایکوهی: این نواحی نیز بیشتر در پای ارتفاعات جنوب و غرب استان قرار دارند و از رسوبات ریز و درشت به شکل مخروط افکنه های بزرگ و کوچک ساخته شده اند. به علت نفوذ پذیری زیاد این رسوبات، از سفره های آب زیرزمینی غنی است و به همین دلیل نواحی پایکوهی از نظر استقرار سکونتگاه های روستایی و توسعه کشاورزی، به خاطر امکان حفر چاه قنات – دارای اهمیت خاصی است.
:جستجو